W zapobieganiu zakrzepicy żył głębokich wykazano korzystne działanie pończoch lub podkolanówek  uciskowych o dozowanym ucisku zakładanych na kończyny dolne u chorych leczonych w szpitalu, a szczególnie poddawanych operacjom chirurgicznym. Metoda ta podobnie jak inne metody profilaktyki mechanicznej  zalecana jest przez ekspertów szczególnie u osób leżących w szpitalu, u których z uwagi  na współistniejące wysokie ryzyko krwawienia  lub inne przeciwwskazania nie można zastosować farmakologicznych sposobów zapobiegania. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył głębokich i co za tym idzie zatorowości płucnej, pończochy takie lub podkolanówki zakładane są przez chorego przed operacją i powinny być noszone do czasu wypisu ze szpitala, a jeśli lekarz tak zaleci  czasem nawet dłużej.

Pończochy i podkolanówki uciskowe mają również zastosowanie w leczeniu choroby żylakowej oraz w zapobieganiu rozwoju powikłań zakrzepicy – tzw. zespołu pozakrzepowego związanego z niewydolnością zastawek żył głębokich, po zakrzepicy jednak w tych przypadkach zwykle stosuje się materiały wywierające silniejszy ucisk.

Pończochy uciskowe skutecznie zmniejszają ryzyko zakrzepicy żył głębokich, samodzielnie lub w połączeniu z profilaktyką farmakologiczną za pomocą leków, z których najczęściej stosowane są heparyny drobnocząsteczkowe. Zaletą pończoch i podkolanówek jest możliwość stosowania ich u większości chorych, w tym u kobiet w ciąży,  przeciwwskazane  mogą być jedynie w przypadku niedokrwienia nóg (miażdżycy zarostowej) lub w przypadkach zaawansowanej neuropatii cukrzycowej.

Materiały uciskowe – głównie podkolanówki zalecane są również osobom z umiarkowanym lub wysokim ryzykiem zakrzepicy w trakcie długich podróży związanych z koniecznością wielogodzinnego siedzenia bez możliwości wykonywania przerw i swobodnego poruszania się (samoloty, autokary itp.)

Dość często pacjenci bronią się przed stosowaniem materiałów uciskowych z obawy o zbyt silny ucisk. W rzeczywistości w przypadku zastosowań profilaktycznych nie ucisk ten nie jest zbyt silny.. Ciśnienia, jakie wywierają pończochy/ podkolanówki stosowane w profilaktyce wynoszą:

• 18 mm Hg na wysokości kostki;
• 14 mm Hg w połowie łydki;
• 8 mm Hg na udzie;

Zamiast pończoch czy podkolanówek uciskowych w oddziałach szpitalnych stosuje się również bardziej zaawansowane metody profilaktyki mechanicznej – tzw. przerywany ucisk pneumatyczny (PUP)

Jest niefarmakologiczną metodą zapobiegania epizodom Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej (ŻCHZZ).  Ma ona na celu zmniejszanie ryzyka wystąpienia zakrzepicy żył głębokich (ZŻG).  Zaletą tej metody podobnie jak pończoch i podkolanówek jest jej bezpieczeństwo – może być bez przeszkód stosowana u większości chorych, jak również  kobiet w ciąży. Przeciwwskazaniem do jej stosowania są podobne, jak w przypadku pończoch i podkolanówek, niedokrwienie kończyn oraz zaawansowana neuropatia cukrzycowa.  PUP ma również zastosowanie w leczeniu powikłań zakrzepicy żylnej w postaci zespołu pozakrzepowego  oraz przewlekłych owrzodzeń żylnych, obrzęku limfatycznego, a nawet czynione są próby zastosowania w leczeniu niedokrwienia kończyn (w chromaniu przestankowym).  Systemy do PUP obejmują nadmuchiwane rękawy, które  zakładane są na nogi i zabezpieczane paskiem lub rzepem. Rękawy te mogą być zakładane na łydkę lub na łydkę i udo, są również systemy przeznaczone do wywierania ucisku jedynie na stopy.  Rękawy założone na kończyny są  następnie podłączane do specjalnej pompy nadmuchującej mankiety powietrzne. Mogą być one napełniane jednocześnie na obu kończynach  lub kolejno po jednej, a następnie po drugiej stronie w stałych, zaprogramowanych przez lekarza lub pielęgniarkę odstępach czasu. W bardziej skomplikowanych systemach odstępy te mogą się zmieniać zależnie od rejestrowanej przez system prędkości  odpływu żylnego. Regulacji podlega również ciśnienie napełniania mankietów. Istnieją programy pozwalające nadmuchiwać kolejno segmenty rękawa poczynając od odcinków dalszych, a następnie bliższych w celu zwiększenia przepływu żylnego.

Wymienione metody mechaniczne nie stanowią alternatywy profilaktyki farmakologicznej i przeznaczone są dla osób, u których z uwagi na przeciwwskazania (np. wysokie ryzyko krwawienia) nie można zastosować metod farmakologicznych. Mogą one być stosowane uzupełniająco wraz z profilaktyką farmakologiczną u osób z licznymi czynnikami ryzyka u których szansa rozwoju zakrzepicy jest bardzo duża.

MAT-PL-2002630-1.0-03/2021