Jednym z istotnych czynników ryzyka rozwoju żylnej choroby zakrzepowo zatorowej (ŻCHZZ) jest unieruchomienie, szczególnie u osób w starszym wieku oraz z poważnymi schorzeniami przewlekłymi. Zauważono, że częstość zakrzepicy w oddziałach internistycznych wynosi około 10%, gdy tymczasem w oddziałach intensywnej terapii gdzie przebywają osoby ciężko chore, często w stanie śpiączki farmakologicznej, całkowicie unieruchomione, zakrzepica występuje nawet u 1/3 chorych.

Częstość zakrzepicy jest  również wysoka u chorych z niedowładami po udarach mózgu i zdecydowanie częściej dotyczy kończyny z niedowładem, a nie tej której sprawność jest zachowana.

Unieruchomienie w łóżku dotyczy większości pacjentów różnych oddziałów przebywających w szpitalu z powodu poważnego schorzenia. Przykładem mogą tu być schorzenia internistyczne  jak zaostrzenie niewydolności krążania czy choćby zaostrzenie zapalenia stawów uniemożliwiające choremu poruszanie się z powodu bólu.

Z unieruchomieniem mamy również do czynienia po większości zabiegów chirurgicznych, chirurgiczno onkologicznych, ortopedycznych, ginekologicznych czy neurochirurgicznych. Te ostatnie jak również zabiegi ortopedyczne uważane są za wyjątkowo sprzyjające powstawaniu zakrzepicy. Unieruchomienie związane z zabiegiem dotyczy oczywiście większych zabiegów. Te które wykonywane są ambulatoryjnie lub w trakcie jednodniowych hospitalizacji, bez konieczności pozostawania w łóżku nie niosą takiego zagrożenia wystąpieniem zakrzepicy.

Innym przykładem unieruchomienia w łóżku są pacjentki w ciąży u których z racji zagrożenia przebiegu ciąży zachodzi konieczność ograniczenia aktywności i pozostawania w łóżku.

Jeszcze inną dużą grupę chorych unieruchomionych stanowią osoby ze złamaniami kości oraz  zwichnięciami i skręceniami stawów kończyn dolnych. Każda forma unieruchomienia kończyny dolnej w opatrunku gipsowym, szynie łusce czy ortezie stanowi czynnik ryzyka zakrzepicy i wymaga zastosowania odpowiednich działań profilaktycznych niezależnie od tego czy pacjent leży w szpitalu, czy pozostaje w domu.  

Ostatnią, ale również ważną grupę osob unieruchomionych stanowią osoby podróżujące. Znany jest wpływ pozycji przymusowej związanej z dalekimi podróżami na wystąpienie zakrzepicy – tzw. syndrom klasy ekonomicznej u osób latających samolotami na dalekich dytsansach. Nazwa syndrom klasy ekonomicznej wynika stąd, że początkowo występowanie zkarzepicy wiązano wyłącznie z wielogodzinnymi lotami samolotem. Okazuje się, jednak, że podróże autokarami, a nawet samochodami bez odpowiednich przerw również stanowią ryzyko rozwoju zakrzepicy. Opisywano również przypadki zakrzepicy u osob pracujących czy grających nieprzerawnie wiele godzin przy komputerze. Jak widać u tych osób , nie chorujących poważnie sam fakt wielogodzinnego przebywania w bezruchu zwiększał ryzyko wystąpienia zakrzepicy.

W każdym przypadku unieruchomienia należy w pierwszej kolejności starać się jak najszybciej uruchamiać pacjenta. Dotyczy to szczególnie chorych po zabiegach operacyjnych. Przeciwnie niż w przeszłości obecnie zachęca się chorego do bardzo szybkiego wstawania z łóżka po zabiegu – o ile oczywiście jest to możliwe.

Zawsze należy dbać o prawidłowe nawodnienie chorego a i sam pacjent powinien pamiętać o konieczności przyjmowania właściwej ilości płynów.

Ponadto u osób, które nie mogą być uruchomione stosuje się ćwiczenia rehabilitacyjne – szczególnie takie w których dochodzi do zginania kończyny w stawie skokowym oraz inensywnego napinania mięśni łydki, co sprzyja zmniejszeniu zalegania krwi i odpływowi krwi z żył łydki.  

W przypadku chorych leżących w szpitalu lekarz zawsze ocenia ryzyko zakrzepicy indywidualnie u każdego chorego – jeśli ryzyko jest odpowiednio wysokie i nie ma ryzyka krwawienia  zlecona zostanie profilaktyka farmakologiczna najczęsciej za pomocą injekcji w skórę brzucha tzw. heparyny drobnocząsteczkowej. W razie niskiego ryzyka zkarzepicy lub dużego ryzyka powikłań krwotocznych zmiast profilaktyki farmakologicznej alternatywnie można zastosować tzw. profilaktykę mechaniczną za pomocą pończoch lub podkolanówek uciskowych o dozwanym ucisku lub specjalnych nadmuchiwanych rękawów – przerywanego ucisku pneumatycznego. 

MAT-PL-2002630-1.0-03/2021