Na rozwój Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej (ŻCHZZ) szczególnie narażone są osoby przebywające w szpitalu oraz poddawane zabiegom chirurgicznym, w tym przede wszystkim zabiegom ortopedycznym. Zakrzepica żył głębokich może rozwinąć się nawet u około 30% pacjentów poddawanych zabiegomchirurgicznym. Ryzyko rozwoju zakrzepicy żył głębokich i jej powikłania, jakim jest zatorowość płucna występuje również w przypadkach dłuższego unieruchomienia np. w opatrunku usztywniającym. Zwiększone ryzyko zakrzepicy występuje również podczas długich podróży w pozycji przymusowej uniemożliwiającej swobodne poruszanie się (wielogodzinne loty samolotem czy jazda autokarem, samochodem itp.). Stan ten jest powszechnie znany osobom dużo latającym samolotami jako syndrom klasy ekonomicznej.
Nie wszystkie sytuacje, choroby i zabiegi powodują takie same zagrożenie ŻCHZZ.

• zabiegi chirurgii ortopedycznej (np. operacja złamania szyjki kości udowej, operacja wszczepienia protezy stawu biodrowego lub kolanowego);
• duże operacje na jamie brzusznej;
• poważne operacje ginekologiczne;
• operacje neurochirurgiczne;
• operacje kardiochirurgiczne;

Obecnie standardem postępowania jest dokonanie przez lekarza indywidualnej oceny ryzyka zakrzepicy u każdego  pacjenta przebywającego w szpitalu biorąc pod uwagę nie tylko występujące u niego tzw. czynniki ryzyka ŻChZZ, ale również ryzyko krwawienia. Dokonawszy takiej oceny lekarz decyduje o tym czy i jakie metody profilaktyki ŻCHZZ należy zastosować u danego  pacjenta. Profilaktyka zakrzepicy i zatorowości płucnej jest obecnie szeroko stosowana, u większości  pacjentów z oddziałów zabiegowych – chirurgii ogólnej, ortopedii, urologii, onkologii ginekologii i położnictwa, neurochirurgii, jak i niezabiegowych – chorób wewnętrznych, kardiologii, reumatologii, geriatrii neurologii i wielu innych. Z kolei w przypadku osób podróżujących lub leczonych ambulatoryjnie np. z powodu złamania nogi profilaktykę może zalecić również lekarz rodzinny/pierwszego kontaktu..

Zidentyfikowano liczne czynniki ryzyka sprzyjające wystąpieniu zakrzepicy. To szczególnie te stany i sytuacje bierze pod uwagę lekarz decydując o tym czy i jaki rodzaj profilaktyki należy zalecić pacjentowi.

1. wiek >40 lat (ryzyko zwiększa się z wiekiem);
2. otyłość (wskaźnik BMI >30 kg/m2);
3. przebyta zakrzepica;
4. urazy (zwłaszcza wielonarządowe lub złamania miednicy, kości udowej i innych kości długich kończyn dolnych);
5. długotrwałe unieruchomienie kończyny dolnej (z powodu np. niedowładu, opatrunku gipsowego unieruchamiającego 2 sąsiednie stawy, znieczulenia ogólnego;
6. udar mózgu, gdy wiąże się z niedowładem kończyny dolnej;
7. nowotwory złośliwe zwłaszcza rak trzustki, nowotwory mózgu, rak płuca, rak jajnika i rak nerki;
8. zakrzepica u członków rodziny;
9. nadkrzepliwość (zwiększona zdolność krzepnięcia)  wrodzona lub nabyta;
10. sepsa;
11. ostra obłożna choroba leczona zachowawczo (np. ciężkie zapalenie płuc);
12. niewydolność serca;
13. niewydolność oddechowa;
14. choroby autoimmunologiczne (np. choroby zapalne jelit:  Leśniowskiego i Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, i inne;
15. zespół nerczycowy;
16. choroby hematologiczne (niektóre); 
17. ucisk na naczynia żylne (np. guz, krwiak);
18. ciąża i połóg;
19. długotrwały (>6–8 h) lot samolotem w klasie ekonomicznej, zwłaszcza połączony ze snem w pozycji siedzącej;
20. żylaki kończyn dolnych u młodszych osób (<60. rż., zwłaszcza <45. rż.);
21. ostre zakażenia, wysoka gorączka, odwodnienie.

1. duże zabiegi operacyjne, szczególnie w obrębie kończyn dolnych, miednicy i jamy brzusznej;
2. obecność cewnika w dużych żyłach;
3. leczenie przeciwnowotworowe – niektóre leki przeciwnowotworowe i hormonalne;
4. stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, hormonalnej terapii zastępczej;
5. stosowanie leków stymulujących erytropoezę;

Może ona polegać na stosowaniu metod mechanicznych lub farmakologicznych. Niezależnie u wszystkich chorych należy:

• w miarę możliwości uniknąć odwodnienia;
• zachęcać chorego do szybkiego uruchamiania (wstawania) po zabiegu.

U niektórych pacjentów z niskim ryzykiem wystąpienia zakrzepicy lub u tych, u których z uwagi na duże ryzyko krwawienia nie można zastosować profilaktyki farmakologicznej stosuje się tzw. profilaktykę mechaniczną, opisaną w innym miejscu. Profilaktyka niefarmakologiczna

MAT-PL-2002630-1.0-03/2021